ولی الله نصر

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : فرهنگ فارسی معین (جلد ششم)

یكى از دانشمندان و اساتید مسلم قرن اخیر است. وى فرزند نصرالاطباء كاشى و متولد 1257 ش در كاشان است در 12 سالگى پس از آموختن زبان فارسى و مقدمات عربى براى ادامه تحصیل به تهران آمد و وارد مدرسه دارالفنون شد رشته پزشكى را انتخاب نمود و پس از سالها تحصیل به درجه پزشكى رسید، ضمنا براى تكمیل معلومات خود علم حقوق و فلسفه و حكمت و ادبیات عربى و معارف اسلامى را نیز فرا گرفت، بطورى كه در دوران جوانى گذشته از اینكه طبیب حاذقى بود دانشمندى والامقام نیز بود. وى خدمات خود را از معلمى دارالفنون آغاز كرد و همچنین به خدمت دادگسترى وارد شد. پس از صدور فرمان مشروطیت و تشكیل مجلس شوراى ملى از طرف اصناف تهران به وكالت مجلس اول برگزیده شد. بعد از اتمام مجلس خدمات خود را در دادگسترى ادامه داد. مدتى ریاست كل محاكمات وزارت دارایى با او بود تا سرانجام به معاونت وزارت دادگسترى منصوب گردید. علاقه وى به تدریس و كار علمى موجب شد مدتى ریاست مدرسه عالى علوم سیاسى را برعهده بگیرد و زمانى نیز ریاست مدرسه طب با او بود. از 1300 به وزارت معارف رفت و یكى از اركان اساسى و درجه اول آن وزارتخانه گردید و در بنیانگذارى فرهنگ جدید ایران زحمات زیادى متحمل شد. ظاهرا شغل وى مدیر كل وزارت معارف و بعدا فرهنگ بود ولى عملا تمام كارهاى آن وزارتخانه با صلاحدید او انجام مى‏گرفت و در تعمیم فرهنگ در سطح كشور و تألیف كتب مفیده تلاش زیادى كرد. چندى نیز كفالت آن وزارتخانه را برعهده داشت. در 1313 كه دانشگاه تهران بنیاد گرفت و وزیر فرهنگ بر آن ریاست داشت دكتر نصر معاونت دانشگاه را تصدى مى‏نمود و سالها در مسند معاونت دانشگاه منشاء خدماتى گردید. پس از تشكیل فرهنگستان به عضویت آنجا انتخاب شد و در وضع لغات جدید، نظریات مفید و سودمند او مورد استفاده قرار گرفت. دكتر ولى‏الله خان نصر در تمام مدت زندگى خود دقیقه‏اى از تدریس غافل نبود. او سالها استادى مدرسه طب دارالفنون و مدرسه علوم سیاسى و دانشكده‏هاى طب و حقوق و معقول و منقول را برعهده داشت. وفات او در 1324 ش اتفاق افتاد و با مرگ وى یكى از دانشمندان بزرگ ایران كه در رشته‏هاى مختلف سرآمد دوران بود از دست رفت. شادروان نصر به تلفظ صحیح كلمات علاقه خاصى نشان مى‏داد و اگر ارباب رجوعى در مطلبى با وى سخن مى‏گفت وى ابتدا سخن او را از نظر دستورى اصلاح مى‏كرد و سپس به كار او رسیدگى مى‏نمود. دكتر سید حسین نصر استاد دانشگاه كه تحصیلات خود را در دانشگاه هاروارد در رشته فلسفه پایان داده و مدتى رئیس دانشكده ادبیات و زمانى معاون دانشگاه تهران و چندى رئیس دانشگاه صنعتى بود فرزند شادروان دكتر ولى‏الله نصر مى‏باشد. دكتر ولى‏الله خان نصر به زبانهاى عربى و فرانسه تسلط داشت و تألیفات زیادى دارد كه از جمله مى‏توان جغرافیاى اقتصادى عالم، جغرافیاى طبیعى و سیاسى كامل ایران، حیوان‏شناسى، و مجموعه مقالات دانش و اخلاق را نام برد. او مدتى هم ریاست دانشكده ادبیات و علوم دانشگاه تهران را تصدى مى‏كرد و در تنظیم قانون اساسى و متمم آن نیز دست داشت. دكتر سید ولى‏اللَّه، فرزند سید احمد، نصرالاطباء (و. 29 رجب 1293 ه.ق- ف. 29 بهمن 1324 ه.ش) مولد وى شهر كاشان است. دوازده سالگى به تهران آمد و به تحصیل علم طبابت و علوم اسلامى پرداخت. از دارالفنون درجه‏ى دكترى در پزشكى یافت و به طبابت پرداخت. در دوره‏ى اول مجلس از تهران انتخاب شد. مدتى ریاست مدرسه‏ى علوم سیاسى و دانشكده‏ى پزشكى و دانشكده‏ى ادبیات و محاكمات مالیه و ثبت اسناد را عهده‏دار بود و به كفالت وزارت دادگسترى نایل گردید. در دانشكده‏هاى حقوق، طب، معقول و منقول به تدریس پرداخت. به مدیریت كل وزارت فرهنگ منصوب شد و تا پایان عمر این سمت را عهده‏دار بود. وى علاوه بر طب در علوم اسلامى و مقدمات آن تبحر كامل داشت. از آثار او كه به چاپ رسیده است: رساله‏ى دانش و اخلاق مى‏باشد.